Гомель в пламени войны. Зарождение подполья, страница 16

Між тььм дыверсіі «а занодзе не лрьшьшяліся. У студзені 1943 •года падпольшчыкі іВіктар Кучаравы, Алег Ярыгін, Яўген Мерзаў вывелі €а строю ацяпляльную сістэму завода, зварачны агрэгат, прывялі ў непрыігоднасць нежалші станкоў.

Паоля разпрому нямецкай аірміі пад Сталінтрадам гітлераўцы аб'явілі жалобу. На будьвнку электрастанцыі завода вывесілі жа-лобны сцяг. У першую ж ноч 4 лютага 1943 года оцяіг быў зняты, а замест яго вывешаны чырвоны сцяг са словамі «Няхай жыве Чырвоная Армія!».

Узлаваныя гітлераўцы арыштавалі рабрчых, у тым ліку і Мі-хаіла Бетанава, які ўзняў чырвоны сцяг.

7 лютага 1943 года, вьркомваючы задаінне Гартмана, Глушакоў пад выплядам сускрэчы з прадстаўнікамі партыза'некага атрада назначыў у сябе на кватэры збор падпольшчыкаў. Прыйшлі толь-юі 5 чалавек. Ад іх патрабаівалі назваць прозвішчы найбольш актыўных удзельнікаў групы, якіх быццаім .вырашылі прадстаівіць да ўэнагароды. Падпольішчыкі зразумелі, што трапілі ў пастку. У ігэты час у кватзру ўвар©аўся Гартман з групай салдат і арыш-таваў прысутных²⁶.

Пачаліся масавьгя арышты. 7—8 лютага на заводзе было арыштавана больш 200 рабочых. Іх адправілі адразу ў турму, дэе яны 'падвергліся нечалавечым катава'нням. Гартман і яго прыбліжаныя   з «Абвергрупы-315» усяляк мучылі арыштав'аных, марылі іх голадам, не давалі вады. Допыты чаргаваліся з права-кацыямі. У ікамеры пад выглядам арыштаваных саджалі агентаў. Яны імк«уліся завесці размовы з падпольшчыкамі, выявіць арга-ніэатэраў і выканаўцаў дыверсій, арганізатараў збору сродкаў у фанд абаро«ы ікраіны. Правакатараў пасылал'і да родных і бліз-кіх арыштаваных. Напрыклад, да жонкі С. Кандраццева «екаль-кі разоў лрыходзілі «сябры яе мужа» і па «яго дазволу» патра-бавалі, каб яна перадала ім лістоўкі, ракеты і ўзірыўчатку. На працяту двух тыдняў пріацягваліся допыты арыштаваных і іх ка-таванні. Нават садыст Гартман ібыў здзіўлены мужнасцю латры-ётаў. Пазней, калі ён трапіў у 'палан, то заявіў на допыце: «Ляг-чэй >было з каменя ваду выціснуць, чым дабвдца ад іх пры-знаіння»²⁷.

22 лю'тага 1943 ігода на пяці аўтамашынах арыштаваіных ра-бочых ПВРЗ вывезлі з тур,мы ў Назараўскі лес, ішто энаходзіўся каля вёоюі Лешчынец (у 3 км. ад ігорада) і там расстралялі²⁸.

Некаторыя з іх 'былі толькі паранены, і сведкі, што «азіралі з лесу эа крывавай расправай, сцвярджалі, што* ў зарытьвх ямах доўга яшчэ вагалася прамоічаная крывёю падпольшчыкаў зяімля. Я« усламіналі родныя і блізкія загіінуўшьі'Х падполь'шчыкаў, калі яны да-ведаліся аб хуткай расправе з патрыётамі, усе разам накіраваліся да варот турмы. На адной з першых машын, што выехала з-за турэм'ных варот, стаялі звязаныя паміж сабой, схуд-нелыя М Бетанаў, С. Кандраццеў, I. Кавалёў, а крыху далей — М. В. Півавараў і Г. Дзятлаў. Нехта з іх крыкнуў: «Бывайце, лю-дзі! Паміраем за народ, за Радзіму!» Патрыётам удалося выкі-нуць некалькі запісак. На адной з іх 'былі напісаны адрас М. Бе-танава і словы: «Паміраю за ісправу рабочых», а на другой — «Кав<алёў Іван...» Раззлаваныя гітлераўцы адмрыліі агонь па на-тоўпу — 'родзічам, жонкам і дзецям асуджаных²⁹.

3 актыву падполл'я пазбеглі арышту Алег Ярытін і Яўген Мер-заў. Даведаўшыся а'б тьш, што гітлівраўцы заняты іх пошукам, яны пакінулі завод. Калі спроба арыштаваць Алега Ярыігіна не ўдалася, фашысты схапілі яго 17-гадовага брата Рэма і пасля жорсткіх катаванняў расстралялі.

Алег Ярыгін і Яўген Мерзаў з дапамогай сувязнога Смірнова былі выведзены з Гомеля і праз 'некаторы час уступілі ў ларты-занскі атрад Фёдарава. Да самага вызвалення горада яяы вялі актыўную 'барацьбу з фашьгстамі³⁰.

МОЛАДЗЬ ЗМАГАЕЦЦА