Гомель в пламени войны. Зарождение подполья, страница 14

У той жа час з поля зроіку падпольшчыікаў не выпадала ні ад-но падраздзяленне РОА. М«огія з салдат і афіцэраў гэтых час-цей з дапамогай падпольшчьгкаў перайшлі да партызан. Актыў-най барацьбой з захопнжамі яны не толькі апраўдалі сябе перад Радзімай, але і заслужылі павагу отартызаіі. Некаторыя з іх ста-навіліся арганізатарамі і выканаўцамі дыверсій.

Актыўную дыверсійнуго дзейнасць на чыгуначным вузле пра-водзіла група Сідарука ВаіСІля Савіча. Да вайны ён працаваў дырэктарам Гомельскага аўтадарожнага тэхнікум^. У першыя ж дні вайны быў прызваны ў Чырвоную Армію. У ріаёне Кіева часць, дзе ён служыў, трапіла ў акружэнне, ён вырваўся з пало-ну і прабраўся ў Гомель. Хворы чалавек дв'а месяцы хаваўся ў доме бацькі. Затым уладкаваўся на працу іна элвктратэхінічіны завод. Тут па ўласнай ініцыятыве арганізаваў падпольную гру-пу, куды ўвіайшлі камунісг А. Л. Барэйша — былы работнік Кле-цаўакага райкама партыі, М. П. іБохан — работнік электратэхніч-нага завода і інш. Група распаўсюджвала сярод рабочых анты-фашысцкія лістоўкі, сіпналізавала савецкш самалётам аб месцах скаялення тэхнікі і войак ворага на чыгуначным вузле, сабаты-равала дзейнасць нямецкіх улад: псавала семафоры, паравозы, ламала ў іх цягі, парушаючы тьш самым работу ўсёй гаспадаркі чыгуначнага вузла. Аднак з-за недастатковай канспірацыі груіта быліа раскрыта СД. Сідарук, Барэйша і Бохан былі арыштаіваны і пасаджаны ў тур;му. М. П. Бохану ўдалося збегчы з яе, а Сіда-рук і Баірэйша былі расстраляіны ў верасні 1943 года²⁴.

Ужо з першых дзён акупацыі ў актыўную барацьбу з ворагам уключыліся рабочыя Гамельокала паравоза-івагонарамонтнага за-вюда (ПВРЗ). Калектыў гэтага старэйшага прадпрыемства го-рада быў выхаваны на сліаўных рэвалюцыйныіх, баявых і пра-цоўных традыцыях народа. На ім лрацавала да 3-х тьюяч чала-вак рабочых, інжынерна-тэхнічіных работніікаў і служачых. Пар-тыйная і камсамольокая арганізацыі налічвіалі ў перадваеніны час звыш 800 чалаввк.

3 першых дзё« Вялікай Айчыннай вайны многія з былых ра-ботнікаў завюда добраахвотінікамі пайшлі па фронт, іншыя гера-ічна змагаліся ў атрадах на;роднага апалчэння.

У жшўні месяцы' завод быў эвакуіраваны ў г. Уфу, ікуды ле-раехала і частка спецыялістаў і рабочых. Але на часов>а акупіра-ванай ворага'м тэрыторыі таікса-ма засталк'я былыя работкікі за-вода. Гітлераўцы прыкладвалі ўсе намаганні, каб як мага хутчэй пусціць завод у эксплуатацыю. На іх дум-ку, завод павінен быў стаць іважнейшай базай па рамонту вагонаў і паравозаў на цэнт-ралыным і паўднёвыім участках фронту.

Адчуваючы патрэбу ў кваліфікаванай рабочай сіле, гітлераў-цы пад прыму'саім, лалражаючы зброяй і ра>сстрэлам, прыгналіі «а

ftpatty рабочых завода, якія пражьшалі ў горадзе і бліжэйшых сёлах. Але іх былю недастаткдаа, «Зб забяспечыць нармалывую ра-боту лрадпрьюмства. Тады для працы пачалі выкарыстоўваць ваеннаіпалшных.

На заводзе быў устаноўлены рэжым ікатаржнай працы. На чале завода етаялі шэфы Цым^;м і Віллер. Гэтыя стаўленікі фа-шыстаў, а таксама пзмочнік шэфа інжынер Pay, урач Мол'лср і цэлая зграя майстраў, наглядалшікаў прымушалі рабочых пра-цаваць па 12—14 гадзіп у дзень, а за дробязнае парушэнне дыс-цыпліны црым'яінялі самыя жорсткія меры пакарання. Сведка гэ-тых трагічных падзей М. А. Буяяоўская, я.кая працавала прыбі-ральшчьгцай у канторы завода, расказяала: «Летам 1942 года немцамі была загнана група рабочых у колыкасці 10 чалавек у калідор «анторы завода. Зачыніўшы дзверы пакояў, у якіх зна-ходзіліся служачыя канторы, нямецкіія палачы лачалі біць ра-бочых. Крыкі іх чуваць былі ва ўсім будынку каінторы. Такія ка-тававні праводіліея шмат разоў. гПасля кожных ікатавадняў ра-бочых фашыстамі ўсе сцены калідора былі заліты крывёю»³⁵.