Беларуская мова: Уводзіны ў навуку аб мове. Фанетыка. Граматыка, страница 9

7. Шчылінны [γ], які ўтвараецца пры трэнні выдыхаемага паветра аб краі шчылін моўных органаў, у адрозненне ад змычнага [г], характэрнага для рускай мовы, які ўтвараецца пры змыканні і імгненным размыканні моўных органаў. Змычныя гукі [г], [г'] у беларускай мове ўжываюцца пераважна ў словах, запазычаных з польскай мовы (гузік, швагер, ганак).

8. Зацвярдзенне губных зычных у канцы слоў(сем, голуб, верф).

Правапіс спалучэнняў галосных у запазычаных словах

Пад  націскам

Не пад націскам

Выключэнні

ИО

у сярэдзіне слова

Іё, ыё

біёлаг,  патрыёт

Ія, ыя

біялогія, патрыятычны

мільён, трыльён, шампіньён

у пачатку слова

Іо

іон, Іосіф

ІА

іанізацыя

ЕО

ЕО, ЭО

фразеолаг, акардэон

ЕА

фразеалогія

ЙО

Ё

ёд, раён

Я

маянез, раяніраванне

Нью-Йорк,

Йашкар-Ала

ИА

ИЯ, ЫЯ

авіяцыя, авіяцыйны, дыяметр

ЕА

ЕА, ЭА

Неапаль, тэатр

ИЕ

ІЕ, ЫЕ

кліент, дыета

ЙЕ

Е

фае, канвеер

Йемен

Запомніце  выдзеленыя  значэнні  запазычаных слоў.

 Прыдумайце з імі невялікія сказы 

Дысананс

(франц. dissonance, ад лац. dissonans  ‘які па-рознаму гучыць’) -    1) муз. адначасовае спалучэнне тонаў рэзкага, няўзгодненага гучання; 2) перан. адсутнасць у чым-небудзь гармоніі, разлад, няўзгодненасць

Калізія

(лац. collisio) – вострае сутыкненне супрацьлеглых поглядаў, імкненняў, інтарэсаў (напр., жыццёвая калізія)

Белетрыстыка

(ад. франц. belles-lettres ‘прыгожая славеснасць’) –

1) мастацкая проза; 2) апавядальная літаратура займальнага характару

Плагіят

(лац.  plagiatus ‘выкрадзены’) – прысваенне аўтарства на чужы твор літаратуры, навукі, мастацтва або выкарыстанне ў сваёй працы чужога твора без спасылкі на аўтара

Прыярытэт

(ням. Priorität, ад  лац. prior  ‘першы’) – пераважнае права на што-небудзь, пераважаючае значэнне чаго-небудзь

Правапіс складаных слоў у залежнасці ад націску

Ø  Калi нацiск падае на першы склад другой часткi слова, тады ў першай частцы гэтага слова не ўзнiкае пабочны нацiск i пiшацца а (разнастайны, Навабелiца)

Ø  Калi нацiск падае не на першы склад другой часткi слова, то ў першай частцы гэтага слова паяўляецца пабочны нацiск i пад націскам пiшацца о, э (чорнавалосы, домакiраўнiцтва)

Ø  Заўсёды ўзнiкае пабочны нацiск, калi другая частка складанага слова пачынаецца з ў (словаўтварэнне)

Ø  Калi складаныя словы маюць больш за 2 асновы, то кожная з гэтых асноў мае свой нацiск (паравозавагонабудаўнiчы).

Запомніце  выдзеленыя  значэнні  запазычаных слоў.

 Прыдумайце з імі невялікія сказы 

Карт-бланш

(франц. carteblanche ‘белы аркуш’) – 1) чысты бланк, падпісаны асобай, якая дае іншай асобе права запоўніць яго; 2) перан. неабмежаванае паўнамоцтва

Касмапаліт

(грэч. kosmopolites‘грамадзянін свету’) – асоба, якая адмаўляе сваю прыналежнасць да якой-небудзь нацыянальнасці

Пастфактум

(лац. postfactum ‘пасля зробленага’) – пасля таго, як што-небудзь ужо зроблена (напр., паведаміць пра што-небудзь пастфактум)

Рэтраград

(лац. retrogradus ‘які ідзе назад’) – праціўнік прагрэсу, рэакцыянер

Форс-мажор

(франц. forcemajeure ‘неадольная перашкода’) – надзвычайныя абставіны, якія вымушаюць дзейнічаць інакш, чым меркавалася