ЖИНАҚТЫҚ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАР ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ, страница 8

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ДАМУЫ

2.1 Қазақстанда зейнетақы жүйесінің қазіргі жағдайын талдау

Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтері кастодиандық есеп режимінде кастодиандық келісімге сәйкес банк–кастодиандарда сақталады.Кастодиан бірнеше зейнетақы қорларына қызмет ете алады. Зейнетақы қоры, банк–кастодиан мен ЗАИБАҰ арасында үш жақты келісім құрылады. Үш жақты келісім бойынша зейнетақы қорлары өздерінің серіктестерін ауыстырғандығы туралы деректер тіркелген. Қабылданған инвестициялық шешімдерге сәйкес олардың аударымдарын әр түрлі қаржы құрал––жабдықтарға алынған инвестициялық табыс есебінен есептеп аударуды жүргізеді. Зейнетақы активтерін міндетті басқару, яғни әр түрлі қаржы құралдарына (екінші деңгейлі банктердің депозиттері, мемлекеттік бағалы қағаздары, акционерлік қоғамдардың А және Б листингі акциялары) белгіленген ақшалай құралдардың сомасын бағыттауды ЗАИБАҰ жүргізеді (ал 3 жылдан бастап – сәйкес лицензиясы бар кейбір жинақтаушы зейнетақы қорлары). ЗАИБАҰ қаржы нарығының маркетингтік зерттеуін жүргізеді, инвестициялар бойынша негізделген шешімдер дайындайды және оларды банк–кастодиан мен жинақтаушы зейнетақы қорларының қарауына шығарады. Зейнетақы жинақтарының сақталуы заңнамамен бекітілген шаралар жиынтығымен қамтамасыз етіледі:

–  зейнетақы жарналарын тарту және зейнетақы төлемдерін төлеу бойынша жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін лицензиялау;

–  зейнетақы активтерін басқару мен зейнетақы активтерін инвестициялық басқару бойынша компания қызметін лицензиялау;

–  екінші деңгейлі банктердің және басқаларының кастодианды қызметін лицензиялау /

Бүгінгі таңда республикада зейнетақылық қызмет ету нарығы 14 жинақтаушы зейнетақы қорларын ұсынады, олардың ашық типті жинақтаушы зейнетақы қорлары –11, корпоративті жинақтаушы зейнетақы қорлары –2 мен ашық типті Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорлары –1.

Жинақтаушы зейнетақы қорларының құрылтайшылары Қазақстан Республикасының ірі өндірістік және қаржылық құрылымдары болғандықтан, олардың мүдделері қорлардың стратегияларында айқындалады. Сондай–ақ өндірістік күштер мен еңбек ресурстарының шоғырлануын ескере отырып, стратегияда географиясы, мөлшері мен салымшылардың салалық қажеттілігі көрініс табады. Өткен мерзім бойынша жинақтаушы жүйенің толықтай дамуы оның қызмет етуі жылдарындағы көрсеткіштерінің динамикасы көрсететін сандық көрсеткіштері дамуының тұрақты тенденциясымен сипатталады . Берілген кестеден көрсетілген мәліметтерден жинақтаушы зейнетақы жүйесіне халықтың сенімінің артуы және салымшылар мен қызметшілер  санының өсуімен байланысты зейнетақы жүйесіндегі зейнетақы жинақтары қарқынды ұлғайып отырған. Жаңа зейнетақы жүйесін енгізу зейнетақы жасының біртіндеп өсуімен жүргізілді. 217 жылдың 1шілдесінде зейнетақыға шығу жасы ер адамдарда 63 жастан, ал әйел адамдарда 58 жас. Бүгінде зейнетақы жүйесінде 7% –дан жоғары жұмыспен қамтылған халық қатысқан. Зейнетақы жүйесі міндетті сипатта болғандықтан, салымшылар көлемінің өсуінде де көрініс табады. Салымшылар көлемінің өсуі зейнетақы жарналары мен зейнетақы жинақтарының дамуына әкеледі / 10, 148 б./.

Еркін зейнетақы салымдарын 26200 адам аударады, ол барлық салымшылардың 0,45%–ын құрайды. Еркін салымдар негізінен "Сенім", "Ұлар Үміт", "Каптиал" МЕЗҚ шоғырланған. Бұл қорларға еркін салымдардың 96%–ына жуығы, соның 72–сі "Сенім" МЕЗҚ–ға тиісілі.

2016 жылдың 1 қаңтарына республика аймақтарында 73 филиал мен 74 өкілдігі бар, республикалық 16 жинақтаушы зейнетақы қоры қызмет етті.

2016 жылдың 1 қыркүйегіне республикада 14 жинақтық зейнетақы қорлары қызмет атқаруда. Олар аймақтарда өздерінің 77 филиалдары мен 77 елшіліктеріне ие. Зейнетақы активтерін инвестициялық басқару лицензиясына 12 заңды тұлға ие, оның ішінде өзінше басқару лицензиясына 5 қор ие: «МЖЗҚ» Жинақтық зейнетақы қоры» АҚ, «Қазқстан БТА Жинақтық Зейнетақы Қоры» АҚ, «Капитал» Жинақтық Зейнетақы Қоры» АҚ, «Қазақмыс Жинақтық Зейнетақы Қоры» АҚ.Жеке зейнетақы есеп шоттарының салымшылар саны 2016 жылы 8209653 құрады. Міндетті зейнетақы жараналар бойынша 5 қор ең көп салымшыларға ие («МЖЗҚ» - 28,64 %, «Қазақстан Халық банкі» - 19,59 %, «Ұлар-Үміт» - 15,27 %, «Валют-Транзит қоры» - 8,90 %, «Қазақстан БТА» - 7,97 %).