Беларускі этнас – гэта устойлівая супольнасць людзей, якая гістарычна склалася на тэрыторыі сучаснай Беларусі, суседніх усходніх і паўночных землях і характарызуецца асаблівасцямі мовы, побыту, культуры, рысаў псіхікі і самасвядомасці, што перадаюцца з пакалення ў пакаленне. Узнікла шмат канцэпцый. Так яшчэ ў 19 ст з’явіліся польская і велікаруская канцэпцыі, якія адмаўлялі існаванне самастойнага беларускага этнасу на той падставе, што ў насельніцтва Беларусі быццам не было самастойнай славянскай мовы. Прыхільнікі гэтай канцэпцыі лічылі беларускую мову дыялектам польскай мовы, а беларусаў – часткай польскага этнасу. Таксама была прапанавана крывіцкая канцэпцыя. Яна грунтавалася на сцвярджэнні, што адзінымі продкамі беларусаў з’яўляюцца крывічы, але яны займаль амаль паўночную і цэнтральную частку тэрыторыі сучаснай беларусі, а як узнікла паўднёва-беларускае насельніцтва. Аўтары крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкай канцэпцыі асноўнымі продкамі лічылі этнічныя супольнасці кр, др і радз але элементы культуры і мовы беларусаў, якія лічацца састаўнымі элементамі культуры і мовы др ці кр, узніклі пазней, чым існавалі кр, др і радз, не раней 7 ст. Згодна с фінскай канцэпцыяй нашымі продкамі былі славяне і фіны. Паводле балцкай канц продкамі былі славяне і старажытныя балты. У 50-я гады 20 ст савецкі этнограф Токараў абгрунтаваў так званую новую новую канц. У выніку змешвання розных супольнасцей – кр, др, радз, драўлян, палян і інш – у Сярэднім Падняпроўі ў 9-10 стст сфарміравалася новая, усходнеславянская этнічная супольнасць – старажытнаруская народнасць. Але згодна з канцэпцыяй М. Ермаловіча ніякай старажытнарускай народнасці не існавала. Ён ліча, што рускі этнас фарміраваўся на аснове фіна-угорскага субстрату, украінскі – цюркскага, беларускі – балцкага. Яшчэ адну канцэпцыю прапанаваў беларускі гісторык і этнолаг М.Ф. Піліпенка. У паўднёвай папрыпяцкай зоне на аснове трансфармацыі дрыгавічоў, драўлян і паўднёвай часткі радзімічаў ішоў працэс фарміравання ноавй этнічнай супольнасці – палешукоў, у паўночным рэгіёне у выніку трансфармацыі крывічоў, вяцічаў і паўночных радзімічаў – старажытных беларусаў. Ён лічыць, што менавіта яны сталі непасрэднымі продкамі беларусаў. Спецыфічныя рысы матэрыяльнай і духоўнай культуры беларускай народнасці адлюстрованы ў тыпах пасяленняў (мястэчкі, фальваркі, засценкі, вакольцы), жылля (хата і сенцы), прылад працы (саха, драўляная барана), у адзенні і народнай кухні. Паступова фарміраваўся і асобы беларускі мінталітэт – склад розуму народа, лад яго мыслення, нацыянальны характар, псіхалогія.
В11 Узнікненне і развіццё першабытнай гаспадаркі на тэр Бел
Чалавек разумны (Homo sapiens) з’яўляецца на тэрыторыі паўднёвай Азіі каля 4,5 -5 млн год таму назад, а таксама на Вялікім Афрыканскім разломе. За 2,5 млн год адбыўся антрапагенез і мозг неандэртальца ўжо мог пераапрацоўваць інфармацыю. Першае пранікненне чалавека на Беларусь адбылося 100-35 тыс год таму назад. Хутчэй за ўсё старажытныя людзі праніклі на паўднёва-заходнюю Беларусь па далінах рэк Дняпра, Дзясны, Сажа і Прыпяці ў сярэдзіне палеаліту падчас ледніковага перыяду. Найстаражытнейшыя стаянкі на Беларусі наступныя: в Юравічы Калінкавіцкага раёна Гомельскай вобласці, в Бердыж Чачэрскага раёна (адпаведна 26 тыс год і 23 тыс год таму). У эпоху палеаліту людзі выкарыстоўвалі мову і ведалі спосабы фарміруючага насілля на кровазмяшэнне і інш. Апошні ледавік сыйшоў з Беларусі 15-10 тыс год таму. На Беларусі наступіла эпоха мезаліту – з’явіліся краманьёнцыю. У гэты час значна павялічваецца колькасць насельніцтва, распаўсюджваюцца лук і стрэлы як новы від зброі, з’яўляюцца бедныя и багатыя роды, сем’і. Да 5-га тыс да н э эпіцэнтры жыцця перасунуліся ў даліны Ніла, Еўфрата, Інда, Ганга і толькі потым у паўночна-ўсходнюю Еўропу. На тэрыторыі Беларусі неаліт наступіў у 5-3-м тыс да н э . Гэта эпоха плямёнаў грабенчатай керамікі. Этнічную і культурную супольнасць склалі плямёны 4 культур: нёманская, днепра-данецкая, верхнедняпроўская, нарвенская. Дасягненні неалітычнай цыв-ыі: грамадскі падзел працы; выдзяленне рамёстваў, будаўніцтва як асобага віду дзейнвсці, здабыча крэмню шахтавым метадам; фарміравання пласта прадстаўнікой, якія кіруюць працай і жыццём людзей. У канцы неаліту ў Еўропе цэнтр цыв-ыі змяшчаецца на тэрыторыю паміж Дняпром і Карпатамі. Энеаліт – гэта пераходны перыяд ад неаліту да бронзавага веку. Людзі сталі выкарыстоўваць медзь, золата, волава, свінец. Пачыныецца падзенне нараджальнасці і шматлікія войны за валоданне ўрадлівымі землямі.
Уважаемый посетитель!
Чтобы распечатать файл, скачайте его (в формате Word).
Ссылка на скачивание - внизу страницы.