Ахова прыроды. Ахова атмасфернага паветра. Ахова расліннасці. Радыёактыўнае забруджванне

Глава 12

АХОВА ПРЫРОДЫ

Адпавсдна сучасным уяўлснням, ахова прыроды — гэта комплекс дзяржаўных, міжнародных і грамлдскіх мерапры-емстваў, якія накіраваны на рацыянальнае выкарыстанне, аднаўлсннс, памнажэнне і ахову природных рэсурсаў для здавальнення матэрыяльных і духоўных запатрабаванняў як існуючых, так і будучых пакаленняў.

Прыродаахоўнае заканадаўства Рэспублікі Беларусь — гэта сукупнасць нарматыўна-прававых актаў, якія вызнача-юць парадак і ўмовы аховы прыроды, дзсйнасці ў гэтым на-прамку дзяржаўных і грамадскіх арганізацый, правы і аба-вязкі прыродакарыстальнікаў, іх адказнасць за парушэнне прыродаахоўных нормаў і правілаў. Пытанні аховы прыроды адлюстраваны ў Канстытуцыі Беларусь Зацверджаны і дзейнічаюць дзяржаўныя кодэксы: зямсльны (1971), водны (1973), аб нетрах (1981), л ясны (1980); законы абахове і вы-карыстанні жывёльнага свету (1981); абахове атмасфернага паветра (1981), аб ахове навакольнага асяроддзя (1993), а таксама заканадаўства аб ахове здароўя, якое прадугледжвае шырокую сістэму прававых норм, што накіраваны на прадухіленне забруджвання і паляпшэннс навакольнага асяроддзя.

У 1960 г. у рэспубліцы створаны Дзяржаўны камітэт Са-вета Міністраў па ахове прыроды (з 1994 г. Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя). Яго структурным! падраздзяленнямі з'яўляюцца абласныя, га-радскія і раённыя камітэты па экалогіі, распрацавана прагра-ма аховы навакольнага асяроддзя і прыродных рэсурсаў да 2000 г. У ей вызначаны стратэгічныя і тактычныя задачы пе-раадолення экалагічнага крызісу ў рэспубліцы. У Вярхоўным Савеце, а таксама мясцовых Саветах народных дэпутатаў працуюць пастаянныя камісіі па аховс прыроды. Беларускас ўпраўленнс па гідраметэаралогіі і кантролю прыроднага асяроддзя забяспечвае кантроль, назіранне за станам розных кампанентаў прыроды. Кантрольныя функцыі выконваюць таксама шэраг галіновых службаў міністэрстваў і ведамстваў — аховы здароўя, лясной, рыбнай гаспадаркі і інш. Акрамя таго, у рэспубліцы дзейнічаюць Беларускае таварыства аховы прыроды, галоўная задача якога — асвстніцкая работа ся-род насельніцтва, Бела рус к і экалагічны саюз (БЭС) і Малад-зёжны экалагічны рух (МЭР).

Рэспубліка з'яўляецца членам Еўрапейскай Камісіі ААН па праблемах навакольнага асяроддзя і ўдзельнічае ў прагра-мах у рамках ЮНЕП, Міжнароднай сістэмы інфармацыі па аховс навакольнага асяроддзя (ІНФОТЕРРА), Міжнародна-

I            9.6. Жывёлы пасяленняў чалавека Д

Каля чалавсчага жылля знаходзяць прытулак і корм югія віды жывёл. Па колькасці і відавому складу перава-эюць грызуны.

Пацук чорны і шэры, мыш дамавая, якія пасяляюцца ў ылых памяшканнях і хлявах, псуюць і забруджваюць пра-гкты харчавання, мэблю. На зіму ў сады і гумны, склады фасяляюцца палёўка шэрая і мыш палявая. Вялікую шко-/ агародам і палявым культурам наносіць вадзяны пацук, сі ў канцы лста перасяляецца да месца пражывання чалаве-і: у сады, агароды, дзе будуе норкі ў карнявой сістэме пла-)вых дрэў, пассвах бульбы. Робячы запасы корму на зіму, дзін пацук можа сабраць да 30 кг бульбы. У снсжныя зімы асадкам пладовых культур наносіць шкоду заяц-русак. 3 рапежнікаў распаўсюджаны тхор чорны, ласка, гарнастай, уніца бсладушка. У час бяскорміцы да жылля чалавека рыходзяць ваўкі і лісы. Зімой у падвалах і на дахах пасяля-шца вушан, нетапыр малы, кажан двухкаляровы і позні, ячэрніца рыжая і інш. Многія млскакормячыя рас-аўсюджваюць розныя хваробы. Так, мышападобныя грызу-ы і нскаторыя іншыя віды разносяць тулярэмію, брушны ыф, яшчур, інфекцыйную жаўтуху, клешчавы энцэфаліт. Ісраносчыкамі хвароб у грызуноў часцей за ўсё з'яўляюцца аразітуючыя на жывёлах блыха, клешч.

У агародах і садах звычайна жывуць крот, вожык, бура-убкі.

Асабліва шматлікія птушкі: ластаўка вясковая і гарад-кая, верабМ, стрыжы, шпакі, валасянкі, галубы, бусел белы, іароны, гракі, галкі. Зімой побач з жыллём пасяляюцца ініцы, снегіры, дзятлы, сарокі і многія іншыя птушкі, нярэд-;а і драпежныя: каршуны, ястрабы, совы.

3 земнаводных звычайныя рапухі, жабы, яшчаркі. 3 бес-іазваночных пераважаюць насякомыя: паразіты (пухаед, лепак, блаха), шкоднікі сельскагаспадарчай прадукцыі ^аўганосік амбарны, агнёўка мучная, хрушчык малы і $ялікі мучны), шкоднікі садоў (пладажэрка яблыневая і ^іівоваяГмоль яблыневая і кветкаед, медзяніца, тля), агаро-іаў (бялянка капусная і інш.), камары, матылькі, стракозы. Вывае, што ў збудаваннях пасяляюцца рыжыя мурашкі, осы.

Літаратура

Х.Варонін Ф. //. Фауна Беларусі» ас ахова. Мн.. 1%7.

2.  Дарафееў Л. М. Птушкі: У дапамогу настаўмікам біалогіі. Мн., 1984.

3.  Жукаў/J. /. Рыбы Беларусі. Мн., 1967.

4.  Курскоў А. М. Млекакормячыя. Мн., 1984.

5.  Нйкшіюров М. Е., Козулин А. В., Сидорович Д. Е. Охотничьи звери и птицы Белорусии. Мн., 1991.