Neologizmy oraz związki frazeologiczne w nowoczesnym polskim języku

Wstęp

Neologizm – środek stylistyczny; nowy wyraz utworzony w danym języku, aby nazwać nieznany wcześniej przedmiot czy sytuację lub osiągnąć efekt artystyczny w utworze poetyckim.

W niektórych państwach neologizmy powstają w wysokich gremiach rad językowych, które w trosce o czystość własnego języka szukają nowych terminów, by uniknąć zapożyczeń z języków obcych. Z takiego postępowania szczególnie znana jest Francja. Bardziej naturalna jest jednak sytuacja, kiedy wchodzą one do użycia poprzez zapożyczenie z innego języka. Tak działo się od zawsze, stąd w polszczyźnie dawniejsze makaronizmy dzisiaj uważane są już za zwykłe słowa, bez których nie można się obejść na co dzień.

Możemy wyróżnić następujące rodzaje neologizmów:

·  neologizmy znaczeniowe:

ü  szczebel (płaszczyzna);

ü  fura (lepszy samochód);

ü  komórka (telefon, mały oddział, grupa).

·  neologizmy słowotwórcze:

ü  samonasiebiepatrzenie;

ü  naszept;

ü  biurowiec.

·  neologizmy leksykalne (zapożyczenia):

ü  nokaut;

ü  sputnik;

ü  modem;

·  neologizmy artystyczne (poetyckie):

ü  śliworele;

ü  brzoskowiśnie;

ü  zmalinić.

·  neologizmy frazeologiczne:

ü  bezszumny las;

ü  beztęczne niebo;

ü  gwiezdny wóz.

O idiomach najczęściej wspomina się w kontekście nauki języków obcych (ponieważ stanowią one liczną grupę wyjątków od poznawanych przez uczącego się reguł), stąd też bardzo często stosuje się inną definicję:

Idiom – wyrażenie właściwe tylko danemu językowi, niedające się dosłownie przetłumaczyć na inny język.

Definicja ta jednak nie jest do końca ścisła, ponieważ niektóre idiomy są zapożyczane od jednych języków przez drugie, przez co są one charakterystyczne dla większej niż jeden liczby języków.

Przykłady polskich idiomów:

·  piąte koło u wozu – osoba lub rzecz zawadzająca;

·  ręka rękę myje – popieranie się przez ludzi w nieuczciwych sprawach (* w języku angielskim ma znaczenie "wzajemnej współpracy", nie ma negatywnego znaczenia, oznacza: "ja pomagam tobie , ty pomagasz mnie");

·  urwanie głowy – bezładny pośpiech;

·  flaki z olejem – coś wyjątkowo nudnego;

·  włosy stają dęba – być bardzo przestraszonym

·  na czarną godzinę – na trudny okres w nieokreślonej przyszłości.

Frazeologia – ma dwa znaczenia:

1.  Jest to dział językoznawstwa, a dokładnie leksykologii, zajmujący się analizą utrwalonych w danym języku połączeń wyrazowych

2.  Jest to zasób charakterystycznych dla danego języka połączeń wielowyrazowych, zwanych związkami frazeologicznymi, lub krótko frazeologizmami.

Potocznie frazeologią nazywane są piękne słowa bez pokrycia

Źródła frazeologii polskiej:

·  frazeologizmy mające podstawę w zjawiskach przyrody, cechach ludzkich – fizycznych i psychicznych

·  frazeologizmy pochodzące z dzieł literackich, religijnych, filmowych

·  frazeologizmy zwyczajowe – powstające i popularne w grupach zawodowych i charakterystyczne dla subkultur

·  frazeologizmy świadomie tworzone i upowszechniane przez rynek reklam

Współcześnie nowe frazeologizmy powstają głównie w grupach zawodowych i subkulturach oraz są tworzone przez producentów reklam i filmy.

Związków frazeologicznych nie należy zazwyczaj przekładać dosłownie (czyli tłumacząc słowo w słowo) na inne języki, na przykład angielskiemu przysłowiu too many cooks spoil the broth (dosł. „zbyt wielu kucharzy (ze)psuje rosół”) odpowiada polskie przysłowie gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

Niektóre stałe związki frazeologiczne mają swe korzenie w:

·  Biblii (np. alfa i omega – pierwotnie „początek i koniec”, czyli określenie Boga; obecnie: „człowiek wszystkowiedzący” lub „człowiek wszechwładny”);

·  mitologii (np. janusowe oblicze, czyli dwulicowość);

·  literaturze (np. dantejskie sceny – odniesienie do obrazu piekła w Boskiej komedii Dantego Alighieriego; obecnie: „straszne wydarzenia”, „przerażające zajścia”);

·  historii (np. pójść do Kanossy – nawiązanie do wydarzeń z roku 1077; obecnie: „pójść z przeprosinami”, „pokajać się”);

·  dawnych obyczajach (np. podać czarną polewkę, rzucić rękawicę);

·  życiu codziennym (np. stanąć kością w gardle, siedzieć z założonymi rękami, z niejednego pieca chleb jeść);

·  wyrażeniach gwarowych i slangowych (np. poczta pantoflowa z gwary warszawskiej).

Koncepcja neologizmów w polskim języku. Cechy i właściwości polskich neologizmów

Neologizmy - przeciwieństwo archaizmów; słowa nowe; innowacje. Tworzone są przede wszystkim z konieczności nazywania nowych przedmiotów i pojęć, powstających wraz z rozwojem kultury materialnej i duchowej społeczeństwa. Neologizmy uzasadnione i potrzebne przestają byc neologizmami, gdy się upowszechnią i wejdą na stałe do języka ogólnonarodowego.