Neologizmy oraz związki frazeologiczne w nowoczesnym polskim języku, страница 2

Neologizmy dzielimy na:

ü  neologizmy obiegowe - powstają anonimowo i szerzą się początkowo w wypowiedziach ustnych jako środki codziennej komunikacji jezykowej.Ich funkcją jest nazywanie i przekazywanie informacji;

ü  neologizmy stylistyczne (artystyczne) – wyrazy utworzone przez pisarza lub poetę. Mają one charakter jednorazowy, tzn. nie występują nigdzie indziej poza tym tekstem, w którym zostały użyte. Jako elementy języka artystycznego nie mogą być oceniane według tych reguł, co pozostałe. Są formą ekspresji artystycznej, pojawiają się w konkretnym tekście, z zasady pisanym, mają określonego twórcę (Norwid, Leśmian). Służą wywoływaniu doznań artystycznych.  Neologizmami, w większości języków europejskich, nazywane są wyrazy powstałe po II wojnie światowej;

ü  słowotwórcze - nowe wyrazy pochodne, na przykład zgarniać - zgarniarka; beton - betoniarka. Są to wyrazy tworzone od wyrazów istniejących w języku przez dodawanie przyrostków i przedrostków (zimowisko, odrzutowiec), lub odrzucenie przyrostka wyrazu podstawowego (czołg, dźwig), bądź przez zestawienie początkowych elementów skrótów (ZUS);

ü  znaczeniowe (semantyczne) - powstałe w ten sposób, że istniejącym wyrazom nadaje się nowe znaczenie. Na przykład ślimak - spiralna trasa łącząca dwa pasma autostrady; korek - tłok, zahamowanie ruchu;

ü  frazeologiczne - związki nowo utworzone (pirat drogowy, stan nieważkości, środki finansowe);

ü  zapożyczone - wyrazy przeniesione do naszego języka z języków obcych, często w dosłownym brzmieniu i dosłownej pisowni (komputer, nokaut, atelier, alibi);

ü  internacjonalizm;

ü  neologizmy prasowe;

ü  neologizmy obiegowe;

ü  neologizmy przemysłowe;

ü  neologizmy dziecięce.

Neologizmy i ich rodzaje

Neologizmy to nowe wyrazy, wyrażenia, formy gramatyczne, znaczenia i nowo powstałe konstrukcje składniowe. Ich pojawienie się w języku może być potrzebne albo niepożądane i mało uzasadnione. Jeśli neologizm funkcjonuje w języku dłużej i jest powszechnie stosowany, przestaje być neologizmem.

Źródła neologizmów:

ü  konieczność nazywania nowych zjawisk  tendencja do wprowadzania nazw polskich zamiast obcych (helikopter - śmigłowiec). 

ü  tendencja do skrótowości (zabiegówka, przegubowiec).

Najczęściej tworzy się neologizmy leksykalne, czyli nowe wyrazy, które służą nazywaniu nowych przedmiotów czy zjawisk. Neologizmy służą również odnowieniu czy odświeżeniu języka, ale nie należy z nimi przesadzać.

·  Jak tworzą się neologizmy?

Neologizmy aby były poprawne, muszą być utworzone według zasad słowotwórstwa w danym języku, muszą nawiązywać do istotnej cechy nazwy lub pojęcia, np. bawełna – materiał otrzymywany z rośliny o tej nazwie, muszą mieć harmonijną, możliwą do wymówienia formę dźwiękową.

·  Kiedy neologizm przestaje być neologizmem?

Z czasem neologizm staje się po prostu normalnym wyrazem, jakich tysiące w słowniku. Dzieje się to w momencie, kiedy na stałe wejdzie do systemu językowego.

Wyrazy wieoloznaczne

Przenośne użycie wyrazów jest główną przyczyną ich wieloznaczności. W języku polskim, podobnie jak w innych jeżykach, dużo wyrazów, poza wyspecjalizowanymi terminami naukowymi lub technicznymi, ma więcej niż jedno znaczenie. Liczba tych znaczeń w niektórych wypadkach dochodzi nawet do kilkunastu. Świadczy o tym np. zarejestrowany w Słowniku języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego wyraz babka:

1.  matka, ciotka lub stryjenka ojca lub matki;

2.  stara kobieta, staruszka;

3.  żebraczka;

4.  wiejska kobieta pomagająca przy porodach;

5.  pot.: dziewczyna, kobieta;

6.  ciasto pieczone w specjalnej formie, mającej kształt wysokiego, ściętego stożka;

7.  kopka z kilku snopów zboża ustawiona w polu;

8.  bot.: roślina z rodziny babkowatych;

9.  górn.: kamień zamykający wejście do kopalni;

10.  hutn.: kamień służący do zamykania wielkiego pieca;

11.  techn.: młotek o główce jednakowej z obu stron;

12.  zool.: ryba z rodziny babkowatych;