Деятельность армии Крайова на территории Беларуси

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

БелДУТ

Кафедра філасофіі,

гісторыі, паліталогіі

СВРС

па спецкурсу “Вялікая Айчынная Вайна савецкага народа”

(у кантэксце другой сусветнай вайны)

На тэму”Дзейнасць арміі Краева на тэрыторыі Беларусі”

Студэнткі группы ЭС-11

ЭТ факультэта

Дудузавай І.Н.

Навучны кіраўнік:

Зеленкова А.І.

2005

У гады Вялiкай Айчыннай вайны на тэрыторыi Беларусi дзейнiчалi 14 тыс. чалавек польскай Армii Краёвай (АК - акауцау) i 12 тыс. чалавек Арганiзацыi украiнскiх нацыяналiстау (АУН — аунауцау). Хто ж такiя акауцы i арнауцы?

У 1939 г. у сувязi з пачаткам другой сусветнай вайны Польшча як дзяржава другi раз у гiсторыi перастала iснаваць (першы раз - з 1795 да 1918 г.). [1, стр.254]

Ваенна-палгтычнае становiшча у ГК "Бела­русь" было надэвычай заблытанае. Савецка-германская вайна вызначала асноуную вось супрацьстаяння: савецкае падполле — акупа-цыйныя улады. Але такi падзел найбольш характэрны для "Усходняй Беларусi" альбо БССР у межах да 1 верасня 1939 года. На захадзе ж была кельм! зауважнай прысут-масць АК, якая мала свае заданы, што коратка фармулююцца так: аднауленнс Полыiiчы у даваенных межах. У розныя перыяды акупацыi АК выступала то сулраць немцау i "чырвоных", то на баку iх — i гэтак жа вагалiся адносiны да АК з боку акупантау i савецкага падполля.

А калi яшчэ дадаць, што на баку немцау дзейнічалi не толькi iх саюзнiкi (венгры, славакi i г. д.), але батальёны украiнскай i лiтоускай ды латышскай палiцыi, "мусульманскiя", казацкiя i iншыя дапаможныя адзiнкi, РОА генерала Ула-сава ды беларуская даламожная палiцыя i Беларуская Краевая Абарона, то трэба прыз-наць слушнай ацэнку становiшча рэзiдэнтурай СД у Мiнску: "тут ланус закон джунгляу ... I як у любой партызанскай i контрпартызанскай вайне найбольшыя страты i ахаяры несла цы-вiльнае насельняпва.[2]

У вынiку вызваленчага паходу Чырвонай Армii у вераснi 1939 г. Заходняя Беларусь i Заходняя Украiна уз'ядналiся з БССР i УССР. Вiленскi край, якi належау Польшчы, увайшоу у склад БССР. Але 10 кастрычнiка 1939 г. у Маскве было падпiсана пагадненне аб перадачы Лiтве Вiльнi i Вiленскай вобласцi. Пры гэтым тэрыторыi Рымашанскага, Радунскага, Даугелiшскага паветау i раёна Свянця-нау, дзе сумесна пражывалi лiтоуцы, беларусы i палякi, былi далу­чаны да Беларусi. У лiстападзе 1940 г., улiчваючы факт уваходжання Лiтвы у склад СССР, Лiтве перадалi Свянцянскi раён i часткi тэрыто-рый Вiдзаускага, Гадуцiшскага, Астравецкага, Воранаускага i Ра­дунскага раёнау, якiя раней належалi БССР.

Кiраунiцтва Польшчы у эмiграцыi у Лондане, а таксама польскiя буржуазныя партыi, якiя дзейнiчалi у падполлi, афiцэрства i каталiцкае духавенства расцэньвалi дзеяннi СССР i Германii як несправядлiвыя i агрэсiуныя. Яны ставiлi сваей мэтай падняць народ на усеагульнае паустанне, аднавiць Польскую дзяржаву i вярнуць ей тэрыторыi у межах да 1 верасня 1939 г., у тым лiку тэрыторыi Заход-няй Беларусi, Заходняй Украiны i Лiтвы (Вiленскага краю). [1, стр.255]

У пошуках саюзнiкау немцы з асабiстай iнiцыятывы К. фон Готберга сталi шукаць пад-трымкi камандэiрау АК. Трзба сказаць. што, нягледзячы на невялкi вайсховы здабытак, патэнцыяльна АК уяуляла сабой значную сiлу. Ад зiмы 1939-40 гадоу структуры АКфармiра-валiся у наступнай паслядоунасцi: камандаван-. не зоны; камандаванно акругi; разведка; мяс-цовая адмiнiстрацыя; атрады мясцовай самаа-бароны; дыверсiйныя групы; "оддзялы тзрэно-вэ" (атрады $ 100—150 чалавек з базiраваннем у лесе); батальёны i брыгады. Паколькi АК мела дэфiцыт эброi, — англiчане не схiдвалi грузау за " лiнiю Керзона*, уважаючы Беларусь за савецкую тэрыторыю, — те $ рээарве АК. было } 8-Ю разоу больш людзай, чым у л*с«1 Канцэлцыя камандавання АК грунтавала-ся на падэеях 1918 года, калi у Германii наступiу палiтычны крызiс i стала магчымым узброенае паустанне — гэтаксама, лiчылi у ГК АК i у Лондане, будзе i цяпер. Таму стратэгiчны план АК прадугледжвау збiранне сiл i удар "у адпаведны момант". Што прауда, генерал К. Соснкоускi яКiыу, што без дамовы з СССР паустанне не мае сэнсу, алё большасць урада спадзявалася на англа-амерыканцау, а таму у 1943 годзе начальнiк ГК АК Т. "Бор'-Кама-роускi выдау агульную канцэпцыю плана "Бура", якая прадугледжвала тры этапы: па-першае, здабыванне зброi; па-другое, канцэн-" трацыя i мабiлiзацыя рэзерву; па-трэцяе, паус­танне. Не трзба казаць лiшнi раз; што немцы цудоуна ведалi, чым спакусiць камандзiрау АЮ Тэта была зброя.

9 снежня 1943 года камандзiр Стаубцоуска-га злучэння Наваградскай акругi АК калiтан Адольф Пiльх (псауданiм "Гура") падпiсау з немцамi пагадненне, адпаведна якому да канца акупацыi атрымлiвау ад iх зброю i амунiцыю. 24 снежня 1943 года } Лiдзе аналагiчнае пагадненне з немцамi падпiсау камандзiр Над-нёманскага злучэння паручнiк Юааф Свiда (пс "Л*х"), якi толькi за студэень, люты i сакавiк 1944 года атрымау ад немца} пяць транспартау зброi. Санкцыю на змову з немца­мi да} камандзiр Наваградскай акругi АК пад-палко}нiк Я. Праудзiц-Шляскi (пс. "Бар­сук"). Такiя дэвяннi працягвалiся i далей, няглсдэячы на то*, што 17 студэаня 1944 года ГК АК у Варшав* катагарычна забара-нiла любыя кантакты з намцамi. [2]