Ландшафты. Падтаежныя (змешана-лясныя) ландшафты. Палескія (шыракаліста-лясныя) ландшафты

6.  Никифоров М. Е., Ялинский б. В., ШкляровЛ. П. Птицы Eenopvu hi Мн.. 1988.

7.  Пикулик М. М. Земноводные Белоруссии. Мн., 1985.

8.  Рыбы: Попул. энцикл. справ. Мн., 1989.

9.  Фядзюшын А. В., ДолбікМ. С. Птушкі Беларусі. Мн., 1967.

10. Сяржанін I. Н. Млекакормячыя Ьсларусі. Мн., 1961.

Глава 10

ЛАНДШАФТЫ

Першая класіфікацыя ландшафтаў Беларусі была выка«І нана В. А. Дзяменцьевым і Г. I. Марцінкевіч у 1968 г. У яс аснову быў пакладзены генетычны прынцып, але выражай сістэма класіфікацыйных адзінак адсутнічала. Гэты недахоя быў ліквідаваны пры распрацоўцы класіфікацыі ландшафта! да сярэднсмаштабнай ландшафтнай карты Беларусі (рыа 10.1).

Сучасная класіфікацыя ландшафтаў шматступеньчатая раскрывас складаныя суадносіны ландшафтаў, адлюстро\ і .іс іх занальныя і азанальныя асаблівасці.

Вышэйшай класіфікацыйнай адзінкай з яуляецца клас ндшафтаў, які вылучаюць з улікам морфаструктур вы-йшага ўзроўню і выяўленасці спектра шыротных прырод-ых зон. Паколькі тэрыторыя Беларусі цалкам размсшчана ў ежах Рускай платформы з раўнінным рэльефам і добра вы-жанай структурай шыротных природных зон, яе ландшаф-адносяцца да класу раўнінных.

Наступны таксон — тып ландшафтаў выдзелсны па іякліматычных умовах. Уся тэрыторыя Беларусі адносіцца ўмерана кантынентальнага ляснога тыпу ландшафтаў. ;утры яго з улікам другасных занальных адзнак (галоўным :нам адрознівання ў гідраметэаралагічным рэжымс) вылу-юць подтипы ландшафтаў: падтасжны (змешана-лясны) і іескі (шыракаліста-лясны). Мяжа паміж імі праходзіць па ўночнай ускраіне Беларускага Палесся. Падтыпы ландшафтаў у сваю чаргу падраздзяляюць на ы ландшафтаў, якія аб'ядноўваюць падобныя па гснезісу, су фарміравання, а таксама ўнутранай структуры прырод--тэрытарыяльныя комплексы. Акрамя таго, улічваюць і атковыя адзнакі — ступень дрэнажавання тэрыторыі, ты-глебы, раслінныя фармацыі. На тэрыторыі Беларусі 15 ндшафтаў гэтага рангу. Ландшафты розных родаў займаюць пэўную гіпсамст-ычную ступень і таму іх падзяляюць на нізінныя (85—150 м ід узроўнсм мора), сярэднсвышынныя  (150—200 м) і звышаныя (200—345 м». Унутры родаў вылучаюць падроды ландшафтаў, галоўная знака адасаблсння якіх — характар антрапагенавых адк-аў.

Наймсншай класіфікацыйнай адзінкай з'яўляецца від андшафтаў. Яго вызначаюць з улікам мезарэльсфу і груп слінных асацыяцый.

10.1. Падтаежныя (змешана-лясныя) ландшафты

Ландшафты падтаежнага падтыпу займаюць каля 70 % эрыторыі Беларусі, яе паўночную і цэнтральную часткі. ны адрозніваюцца вялікай складанасцю ўнутранай струк-уры, значнай зменлівасцю па плошчы.

Прыкладна палова ландшафтаў падтаежнага падтыпу рыпадас на другасна-марэнныя, другасныя водна-ледавіко-ыя і ўзгоркава-марэнна-эразійныя. Сустракаюцца таксама арэнна-зандравыя, азёрна-лсдавіковыя, узгоркава-марэн-а-азёрныя і водна-ледавіковыя зазёрнымі ландшафты.

У напрамку з поўначы на поўдзень адзначасцца закана-ерная змсна ландшафтаў. Для вобласці паазерскага злсдзя-ення больш тыповыя ледавікова-азёрныя, марэнна-азср-

ныя, узгоркава-марэнна-азёрныя ландшафты, якія змнн юцца ў вобласці сожскага зледзянення другасна-марэннм другаснымі водна-ледавіковымі, марэнна-зандравымі, лес вымі.

Пераважаюць сярэдневысотныя ландшафты, яны займ! юць 54 % тэрыторыі, нізінныя — 24, узвышаныя — 22 %.

Узвышаныя ландшафты. Сярод іх вылучаюць узгоркаші марэнна-азёрныя,  узгоркава-марэнна-эразійныя, камаи марэнна-азёрныя, камава-марэнна-эразійныя і лссавыя. Д першых маюць найбольш шырокае распаўсюджанне і займ* юць каля 70 % плошчы ўзвышаных ландшафтаў.

Утварэнне ўзвышаных ландшафтаў звязана з кражи акумуляцыяй паазерскага і сожскага зледзянснняў. Пера и жаюць абсалютныя вышыні 220—250 м з хістаннямі ад I да 346 м, адносныя вышыні часцей усяго склада юць 10— м. Глебы аўтаморфныя супясчанага і сугліністага м ханічнага складу. Характэрны яловыя і шыракаліста-яловь лясы.

Узгоркава-марэнна-азёрныя ландшафты разной ступе дрэнажавання з ялсюымі, другаснымі дробналістымі лясйм лугамі на дзярнова-падзолістых глебах назіраюцца на Бра¹ лаўскай, Свянцянскай градах, Гарадоцкім, Віцебскім іншых узвышшах. Яны сфарміраваліся ў краявой зоне і \ зерскага зледзянення, пераважныя вышыні 180—220 м. Ты повымі з'яўляюцца ўзгоркавы і градавы рэльеф, вялік.і колькасць азёр. Глебы на ўзгорках і схілах дзярнова-пад золістыя, у катлавінах тарфяна-балотныя, на лёсападабны пародах дзярнова-палева-падзолістыя.

Тэрыторыя добра асвоена, больш 30 % яе займае воры mi але ворыўныя ўгоддзі дробнаконтурныя, завалуненыя, вергнуты эрозіі. Тут найбольш складаныя ўмовы апрацоук глебы. Лясы займаюць каля 30 %, шмат ельнікаў з прымсш-кай хвоі, бярозы, дуба. Лугі сухадольныя і нізінныя, сустраі каюцца нізінныя балоты. Прыродныя ўмовы ствараюць брыя магчымасці для шырокага выкарыстання ландшафт; мэтах турызму і адпачынку.

Узгоркава-марэнна-эразійныя ландшафты дрэнажавкі-ныя з шыракаліста-яловымі лясамі на дзярнова-паМ золістых, радзей дзярнова-палева-падзолістых глебай уласцівы Гродзенскаму, Ваўкавыскаму, Навагрудскаму, Мінскаму, Ашмянскаму ўзвышшам, Капыльскай градзе. Яны сфарміраваліся ў краявой зоне сожскага зледзянення і характарызуюцца найбольшымі для тэрыторыі рэспублікі ўзвышшамі. У адрозненне ад разгледжаных раней ландшафтаў' тут пераважаюць увалістыя, часцей платападобныя па-верхні.