Просвещение, письменность, образование Беларуси, страница 4

У сярэдзiне 20-х гадоу у БССР праведзена рэарганiзацыя сiстэмы агульнаадукацыйных школ. 9-гадовыя школы пераутвораны у 7-гадовыя, якiя сталi асноуным звяном новай сiстэмы. Склалiся 3 тыпы навучальных устаноу, якiя ажыццяулялi спецыяльную прафесiйную падрыхтоуку: прафесiйна-тэхнiчная школа, тэхнiкум, iнстытут.

Рашеннем 15-га з’езда ВКП(б) 1927 года у СССР уведзена усеагульнаяе абавязковае пачатковае навучанне. Павялiчвалiся асiгнаваннi на школьную справу, будавалiся тыпавыя школьныя будынкi, удасканальвалася арганiзацыя вучэбна-выхаваучага працэсу, уводзiлiся новыя праграмы, што дазволiла у 2-й палове 30-х гадоу перайсцi да усеагульнай 7-гадовай адукацыi у гарадах, пашырыць яе i у сельскай мясцовасцi.

На працягу 1927-32 гадоу амаль у два разы павялiчалася колькасць пед. Тэхнiкумау i навучэнцау у iх. У 1935 годзе Аршанскi i Рагачоускi педтэхнiкумы пераутвораны у настаунiцкiя iнстытуты. Педiнстытуты працавалi у Вiцебску, Гомелi, Магiлёве. У 1931 годзе адкрыты педiнстытут у Мiнску.

Станоучым тэндэнцыям у развiццi асветы у 1920-30 гады процiстаялi адмiнiстрацыйна-камандныя метады кiраунiцтва з боку партыi i дзяржауных органау. Ва угоду вышэйстаячым iнстанцыям статыстычныя паказчыкi па лiквiдацыi непiсменнасцi завышалiся. Вялiкую шкоду сiстэме асветы нанеслi атмасфера падазронасцi i даносау, што усталявалiся у 1930-я гады, рэпрэсii у адносiнах да многiх настаунiкау па абвiнавачванню iх у «варожай дзейнасцi», «буржуазным нацыяналiзме». У гэты час пачалося згортванне беларусiзацыi народнай асветы. У сярэдняй агульна адукацыйнай школе была iстотна павялiчана колькасць гадзiн на вывучэнне рускай мовы i лiтаратуры за кошт скарачэння гадзiн на беларускую мову i лiтаратуру.

20 –я гады сталi часам нараджэння беларускай навукi. 20-га лютага1922 года на базе Навукова термiналагiчнай камicii быу створаны Iнстытут беларускай культуры (IНБЕЛКУЛЬТ).Яго задачай з^яулялася вывучэнне мовы,лiтэратуры,гiсторыi,этнаграфii, эканомiki, прыродных багаццяу Беларусi/

1-га студзеня 1929 г. Iнстытут беларускай культуры быу рэарганiзаваны у Беларускую Акадэмiю навук. У 1932 г. у яе складзе наличвалася 14 навукова-даследчых Iнстытутау, дзе працавала 22 сапраудных членау АН БССР i 150 навуковых супрацоунiкау. Усяго  у республiцы было 40 навукова-даследчых устаноу, у якiх  налiчвалася 1,5 тыс. навуковых супрацоунiкау, у аспiрантуры навучалася 432 чалавекi.

Вучоныя займалiся даследаваннем вытворчага патэнцыялу рэспублiki. 

Пленная працавалi вучоныя у разнастойных галiнах . Значныя поспехi мелi беларусkiя вучоныя у галiне даследавання праблем сельскай гаспадаркi, лесаводства, флоры i фауны, у галiне хiмii, батанiki,гуманiтарных навук i iнш.

Поспехi беларускай навукi (няхай i незаужды вялikiя),яе матэрыальная база i кадры супрацоунiкау закладвалi  асновы для далейшага развiцця навуковых даследванняу у рэспублiцы.

4. РАЗВІЦЦЁ АДУКАЦЫІ НА БЕЛАРУСІ Ў ПАСЛЯВАЕННЫЯ ГАДЫ.

Моцны урон асвеце нанесены у Вялiкую Айчынаю вайну. Нямецка-фашысцкiя захопнiкi знiшчылi на Беларусi 2648 школ. У многiх партызанскiх зонах дзейнiчылi «лясныя» школы.

Пасля вайны сетка школ на Беларусi была адноулена, умацоувалася iх матэрыяльная база, расшiралася падрыхтоука выкладчыцкiх кадрау. За 1949-50 гады адкрыта 657 новых 7-гадовых школ, што забяспечыла магчымасць ажыццявiць семiгадовы усенавуч.

Каб забяспечыць навучанне той часткi моладзi, якая ва умовах не магла атрымаць нармальнай адукацыi, арганiзоувалiся школы для дарослых, у 1945-46 навучальным годзе на Беларусi адкрыта 439 вячэрнiх школ. За пасляваенныя гады на Беларусi створана шырокая сетка навукова-метадычных устаноу i арганiзацый для павышэння iдэйна-тэарытычнага узроуню i педагагiчнай квалiфiкацыi роботнiкау асветы. У гарадах i раёнах аднавiлi работу пед. кабiнеты, у абласных цэнтрах – iнстытуты удасканалення настаунiкау, у Мiнску – Рэспублiканскi iнстытут павышэння квалiфiкацыi педагагiчных кадрау. Выдавалiся «Настаунiцкая газета», часопiсы «Савецкая школа» i «У дапамогу настаунiку».