З канца 15 ст. на Беларусi пачалася эпоха Адраження, якая супала з так званым Пауночным Рэнессам. У гэты час пашыралася пiсьменнасць, павышауся узровень культуры. Але адукацыя засталася пераважна саслоунай i канфiсiяльный.
Пачатак 16 ст. у гiсторыi асветы на Беларусi пазначаны культурна-асветнiцкай дзейнасцю Ф.Скарыны. Выдаючы на роднай мове Бiблiю i iншые кнiгi Скарына iмкнууся дапамагчы чытачам свйго краю пазнаць асновы тагачасных навук. Разглядваючы кнiгу як галаунаю крынiцу ведау, ен дбау пра наблiжэнне яе да простага чалавека, дзеля чаго ажыццявiу пераклад Бiблii на мову блiзкую да тагачаснай баларускай, чым спрыяу развiццю баларускай асветы i культуры. Скарынскiя традыцыi у асвете прадоужалi С.Будны, браты Зiзанiй, Федарау i iнш.
У другой палове 16-1-й палове 17 ст. насуперак процiдзеянню каталiцкай царквы школа i асвета на Беларусi развiвалiся пад моцным уплывам рэфармацыйных рухау: лютэранства, кельвiнiзму арыянства i iнш. У лютэранскiх школах выкладалiся граматыка, катэхiзiс,арыфметыка, польская i руская (баларуская) мовы. У 1560 гады у Беларусi былi 163 кельвiнiцкiя зборы, пры якiх iснавалi школы ( у Ашмянах, Брэсце, Вiцебску, Клецку, Магiлеве, Мiнску, Оршы, Пiнску i iнш. Гарадах i мястэчках.
2. АСВЕТА І АДУКАЦЫЯ З ПАЧАТКУ РАЗЛАЖЭННЯ ФЕАДАЛЬНА-ПРЫГОДНІЦКАЙ СІСТЭМЫ.
Пачатак разлажэння феадальна-прыгоднiцкай сiстэмы, палiтычныя падзеi апаошняй трэцi 18 стагоддзя, падзелы Рэчы Паспалiтай, адбылiся i на сферы школьнай адукацыi. Наiбольш радыкальнымi мерамi у галiне асветы былi школьная рэформа у Рэчы Паспалiтай. На Беларусi павялiчылася колькасць пачатковых i сярэднiх школ, навучэнне набывала усе больш свецкi характэр. На пярэдаднi школьнай рэформы 1803-1804 гг. на Беларусi iснавала каля 130 пачатковых, 33 сярэднiя i няпоуныя сярэнiя школы, значная колькасць яурэйскiх релiгiйных школ, каля 40 розных каталiцкiх ордэнау. Агульная колькасць навучэнцау у канцы 18 стагоддзя ва усiх школах не перавышала 4 тыс.чалавек.
У пачатку 19 стагоддзя у Расii праведзена рэформа асветы. У 1802 г. у першыню у яе гiсторыi створана Мiнiстэрства народнай асветы. Еурапейская частка краiны была падзелена на 6 навучальных акруг. Беларукiя губернii увайшлi у склад Вiленскай навучальнай акругi. Вучэбна-метадычным i адмiнiстратыуным центрам акругi быу Вiленскi Унiверсiтэт. Трывале месца у навучальных планах занялi прыродазнаучыя дысцыплiны. Былi аткрыты т.з. ланкастэрскiя школы. Паступова заваеувала прызнанне жаночая адукацыя.
Пасля выступлення декабрыстау у 1825 г. сыстэма асветы была рэарганiзавана у кiрунку узмацнення рэакцыйных прынцыпау «праваслуя, самадзержауя, народнасцi» . Увасабленнем гэтых прынцыпау стала палiтыка русiфiкацыi , велiкадзержаунае адмауленне нацыянальнай самастойнасцi беларускай мовы, закрыццё у 1832 г. Вiленскага унiверсiтэта.
На пачатку 1850 года на тэр. Сучаснай Беларусi iснавала 576 навучальных устаноу , 12 сярэднiх, 45 няпоуных, 45 дзяржауных i прыватных жаночых вучылiшчау i больш за 400 дзяржауных ведамасных i прыватных пачатковых школ у якiх навучалася прыкладна 16,5 тыс. чал.
Развiццё капiталiзму выклiкала патрэбу у больш шырокiм развiццi асветы. У 1860-70-я г. царскi урад правеу рэформы у галiне народнай адукацыi. У заходнiх губернiях былi лiквiдаваны дваранскiя павятовыя вычылiшчы. Адкрылiся жаночыя 7-класныя гiмназii. Вынiкi школьнай рэформы на Беларусi былi менш значныя чым у цэнтральных губернях Расii, бо тут яна супала з устанауленнем рэакцыйнага курсу у палiтыцы царызму пасля задушэння паустання 1863-64 г. У 1864 годзе з удзел студэнтау у паустаннi былi закрыты некалькi iнстытутау. На Беларусi былi лiквдаваны польскiя школы, амаль усе прыватныя вучылiшчы. Не прызнавалася беларуская мова, якую царскiя чыноунiкi лiчылi «прадуктам паланiзацыi». Адхiлялiся ад пасад мясцовыя настаунiкi каталiцкага веравызнання, а на iх месцы прызначалiся «добранадзейныя» асобы зунутраннiх губерняу Расii. Пачатковыя школы на Беларусi аддавалiся пад поуны кантроль праваслаунага духавенства, чыноунiкау i палiцыi. Прадугледжвалася выкладанне толькi самых элементарных ведау: рускай i царкоунаславянскай граматыкi, арыфметыкi, догмау праваслауя i царкоуных спевау. З 1881 па 1899 год колькасть народных вучылiшчау на Беларусi скаратiлася з1198 да 999.
Уважаемый посетитель!
Чтобы распечатать файл, скачайте его (в формате Word).
Ссылка на скачивание - внизу страницы.