Политика царизма в Беларуси (1772-1812 гг.)

Палітыка царызму на Беларусi ( 1772-1812 )

Адносiны да шляхты, гаражан, сялян, кафесiй.

У жнiўнi 1772  знясiленная феадальнай анархiяй Рэч Паспалiтая стала ахвярай змовы сваiх агрэсiўных суседзяў - Рассi, Пруссi, Аустрыi, якiя дамовiлiся аб частковым паддзеле яе тэрэторыi.

Паводле перша  пачатковага  адміністрацыйнага  падела  Паўночная частка     далучаных да Рассii зямель (большая частка Полатскага ваяводства, амаль усе  Вiцебскае  i ўсё Магiлеўскае ваяводства,  а таксама Усходняя частка рэчатскага павета) Агульная плошча  далучанай  да  Расii тэрыторыi дасягла 86000 кв. км., а колькасть насельнiцтва перавышала 1 млн. 225 000 чалавек. Першым беларускiм  генерал-губернатарам  Кацярына ІІ прызначала  графа Чарнышова.  Па Рассiйскаму узору  стваралiся  новыя  адмiнiстрацыйныя установы - губернскiя праўленнi, казенныя паветы.

У Беларускiх губернях была ўведзена расiйская падатковая сiстэма:

уводзiўся земскi збор. Пасля 1772 г. патрыятычна настрояныя колы рэчы Паспалiтай спрабавалi правесцi рэформы з мэтай прадухiлення канчатковай гiбелi дзяржавы. Шляхцiцы адтрымалi права займацца гандлем, а мяншчане  права  набываць  зямельныя  ўладаннi,  займаць  цывiльныя i ваенныя пасады на дзяржаўнай службе.

А рэакцыйныя групоўкi магнатаў i шляхты адказалi на гэтыя рэформы актам    дзяржаўнай зрады. Яны арганiзавалi Таргавiцкую канфiдзiрацыю i запрасiлi на дапамогу рускае войска, якое ў маi 1792 г. без бою дашло да Гродна.

Напачатку 1793  г.  Прусiя  заняла  вялiкую  Польшчу,  Расiя – агульную колькасць Полацкага,  Вiцебскага,  частка   Брэстскага   i   Мiнскага ваяводства. Завершылiся акцыi другiм падзелам Рэчы Паспалiтай. На другi Падзел сваей дзяржавы патрыятычныя сiлы Рэчы Паспалiтай вясною 1794 г. адказалi паўстаннем пад кiраўнiдствам генерала Касцюшкi.    Супраць яго Кацярына ІІ паслала вайска пад камандаванiем фельдмаршалам Суворава. 1795  г.  3  падзел  Рэчы  Паспалiтай.  1796 – 1801 гг. уся тэр. Беларусi ўходзiла ў склад 3 губерняў беларускай Мiнскай i Лiтоўскай.

У вераснi 1801 г. урад iмпер. Александра І разделiў 3 губерн. на 5 – Вiцебскую, Магiлеўскую, Мiнскую, Гродзенскую i Вiленскую. Гэтыя 5 губер. праiснавалі да 1915-1917 г., прычым першыя 2 уключылiся ў Беларускае, а 3 апошняе - ў Лiтоўскае генерал - губернатарства. Пасля 2 i 3 падзелаў Рэч. Паспал. працягвалася раздача беларускіх зямель рускiм памешчыкам.

ЭКАНАМIЧНЫЯ МЕРАПРЫЕМСТВЫ ЦАРЫЗМУ.

1. скасаваны розныя унутранныя мытныя пошлiны.

2. разгарнулася будаўнiцтва паштовых дарог i станцый.

3. пачалося будаўнiцтва Бярэзiнскага канала з мэтай элучыць Днепр i  Захадную Дзвiну.

4. 1799 - 1803 вялася рэканструкцыя Агiнскага каналу, што злучаў басейны Дняпра i Немана.

5. панiжэнне падаткаў.

6. пашырэння пасяўных плошчаў пад збожжавыя i тэхнiчныя культуры.

7.буйнае развіцце мануфактуры па вытворчасцi паруснага палатна карабельных канатаў,     

   развiц. леса распрацоўкi.

У канцы 18 стагоддзя дзейнiчалi суконныя мануфактуры, фаянсавыя, медныя, палатняныя, папяровыя, цагэльныя i інш. прадпрыемствы.

СТАНОВIШЧА СЯЛЯН.

Рускiм памешчыкам на Беларусi дазвалялася аддаваць у рэкруты - /армiю/ мясцовых сялян замест сваiх расiйскiх. Велiчына павiннасцей для сялян залежалi ад велічаны зямельнага надзелу. Паншчына тады складала 2 - 3 днi на тыдзень з гаспадаркi, якая мела    поўны надзел. Акрамя таго, сяляне адбывалi 4 днi згонаў з рабочай душы на год. Беларускія  сяляне характарызавалiся як самыя бедныя ва ўсей Расii.

СТАНОВIШЧА НА БЕЛАРУСI Ў ЧАС ВАЙНЫ

РУСКАЯ I ФРАНЦУЗКАЯ ВАЙНА.

1. У рускай армii шляхам рэкруцкiх набораў былi прыцягуты многiя тысячы беларусаў.

2. Руская i Французкая улада з’яўлялася прошлай прыгнятальнiцкай i чужой.

3. Шляхта i паны Беларусi, як i Польшчы, вiталi прыход Французаў з надзеяй на аднаўленне вялiкага княства Лiтоўскага ў складзе Рэч. Паспал.

4. Беларускi  народ  забяспечваў  ўсім  неабходным  100.000 войска Напалеона.  У другой палове 1812 года разгарнуўся партызанскi рух з мэтай абароны ад рабаўнiцтва акупантаў.

Ля вескi Барадзiно адбылася генеральная бiтва. Кутузаў з мэтай захаваць армiю пакiнуў ворагу Маскву. У Смаргоне 24 лiстапада Нап. пакiнуў армiю i ад'ехаў у Парыж. 8 снежня 1812 г. расiйскiя войскi без бою занялi Гродна.

ВЫНIКI ВАЙНЫ ДЛЯ БЕЛАРУСI.

На Беларусi вайна пакiнула спаленыя, разбураныя гарады i вескi.

ТАЙНЫЯ ТАВАРЫДСТВА.

Французкая буржуазная рэвалюцыя садзейнiчала распаўсюджанню дэмакратычных     iдэй:"Свабода, роўнасць, братэрства."

У  1817 г. студэнты вiленскага унiверсiтэта утварылi " таварыствы фiламатаў"    (фiламат – той, хто iмкнецца да ведаў.)

У 1820 г. утварылась "тав. фiларэтаў " (фiларэт - той хто любiць дабрачыннасць.)

На Беларусi i Лiтве ўзнiклi гурткi тайнага польскага " патрыятычнага таварыдства",             якiя абмяжоўвалiся задачай аднаўлення Рэч. Паспалiт. з уключэннем у яе склад Беларусi, Лiтвы i правабярэжнай Украiны.

Сябры "Паўночнага таварыства". 1823  дзекабрыстамi распрацаваўся план арышта цара i яго свiты ў Бабруйску.

Дзекаб. выступалi за знiшчэнне самадзяржаўя i надзялення сялян зямлею.

Сябры "Паўдневага таварыст."  дзекабрыстаў наладзiлi сувязi з Польскiм  патрыятычным таварыствам .

У захадных губернях было створано "таварыдства ваенных сяброў".

Яго мэта - знiшчэнне самадзяржаўя i лiквiдацыя  феадальнага  ладу.

У 1823 - 1824 улады выкрылi i лiквiдавалi таварыдства.