Белоруссия на рубеже эпох - переход от средневековья к новому времени и веку просвещения. Создание Речи Посполитой. Люблинский сейм и его решения

Гомель, 2003

I.  «Что? Где? Когда?» на тему «Создание Речи Посполитой. Люблинский сейм и его решения».

1.Калі пачаўся Люблінскі сейм і колькі ён доўжыўся? Чаму?

10 студзеня 1569 г. , сейм доўжыўся амаль 6 месссяццаў. Кожны з бакоў ставіў свае ўмовы, якія не прымаліся супрацьлеглым. Ніхто не саступаў. [ 3, c.134 ].

2. Якую ролю у заключэнні Люблінскай уніі адыграла знешняя палітыка Вялікага княства Літоўскага?

На поўдні і паўднёвым усходзе ВКЛ пагражалі крымскія татары, якія не раз урываліся ў межы княства. З другога боку ішла Лівонская вайна (1558-1583 г.г.) з Рускай дзяржавай. [ 1, c.227].

3. Чаму беларуская і літоуская шляхта дабівалася уніі з Польшчай?

У Беларусі і Літве магнаты яшчэ не згубілі свайго старшынства і адціскалі шляхту на другі план. Пры дапамозе вуніі беларуская шляхта думала зраўняцца у правах і прывілеях з польскай шляхтай, у руках якой была ўся ўлада ў Польшчы. [ 2, c.111 ].

4. Што прымусіла Польскі бок прадэманстраваць сілу?

1 сакавіка 1569 г. паслы ВКЛ убачылі пагрозу гвалтоўнага заключэння ўніі на непрымальных для іх умовах, і пакінулі Люблін. [ 3, c.134 ].

5. У чым заключалася дэманстрацыя сілы?

Скарыстаўшы цяжкае знешнепалітычнае становішча ВКЛ, польскія феадалы дабілісяад Жыгімонта Аўгуста выдання ўказаў аб далучэнні да каралеўства Польскага Падляшша, Валыні, Падолля і Кіеўшчыны. На працягу сакавіка – чэрвеня 1569 г. гэтыя землі былі ўключаны ў склад Польшчы. [ 3, c.134-135 ].

6. Калі і дзе быў падпісаны акт уніі, згодна з якім Вялікае княства Літоўскае і Польшча аб’ядноўваліся ў адну дзяржаву – Рэч Паспалітую?

1 ліпеня 1569 г. у Любліне. [ 1, c.229 ].

7.Пры якім Польскім каралі была заключана Люблінская ўнія? У чым яго адметнасць?

Польскім каралём і Літоўска-Беларускім гаспадаром быў у той час Сігізмунд III (II) Аўгуст.Ён быў апошнім прадстаўніком дынастыі Ягелонаў. [ 2, c.112 ].

8. Якія змены ў палітыцы абедзьвух дзяржаў прадугледжвала Люблінская ўнія?

Два злучаныя гаспадарства маюць аднаго гаспадара, каторы носіць тытул “кароль польскі і вялікі князь літоўскі і рускі”, ён займае пасад па абраньні на агульным сойме у Варшаве, каранацыя гаспадара адбываецца ў Кракаве. Літва і Беларусь не маюць права абраць для сябе асобнага вялікага князя. [2, c.115 ].

9. Які акт найбольш яўна падкрэсліваў вядучую ролю Польшчы ў уніі?

“Статуты і ўсе яккія б то ні былі пастановы, ухваленыя ў Літве супраць польскага народапа пытаннях аб набыцці і валоданні палякамі аенткаў у Літве, надалей не павінны дзейнічаць. Дазваляецца набываць маёнткі і валодаць імі паляку ў Літве, а літоўцу ў Польшчы.”  [ 3, c.135 ].

10. Як стварэнне Рэчы Паспалітай адбілася на эканоміцы Вялікага княства Літоўскага?

Адмоўна. У складзе новай дзяржавы Вкл адыгрывала залежную ролю. 12 жніўня 1569 г. сейм зацвердзіў “паборавы ўніверсал”, які значна пабольшыў падаткі. [ 1, c.230 ].

Літаратура:

[1] І. М. Ігнаценка Гісторыя Беларускай ССР, том І, Першабытны лад на тэрыторыі Беларусі. Эпоха Феадалізму. Выдавецтва “Навука і тэхніка”. Мн. 1972.

[2] У. М. Ігнатоўскі Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. Мн. “Беларусь”.1992.

[3] М. П. Касцюк Нарысы гісторыі Беларусі, частка 1. Мн. “Беларусь”. 1994.

II.  Литература к теме «Статут 1588 года, его основные положения и значение».

1.  Белоруссия  в эпоху феодализма ( Сборник документов и материалов в 3-х томах ), том1 С древних времен до середины ХVІІ века. Мн., 1959.

2.  У.М. Ігнатоўскі Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. Мн. «Беларусь». 1992.

3.  Гісторыя Беларусі ў дакументах. Том І ІХ-ХVІІІ ст. Мн.,1936.

4.  БСЭ том 25,1954(с.254).

5.  История Литовской ССР, часть 1 с древних времен до 1861 года, Вильнюс, гос. изд., 1953.

6.  Законодательные акты Великого княжества Литовского  ХV-XVI веков. Ленинград «СОЦЭКГИЗ». 1936.

7.  Похилевич Д. Л. Крестьяне Белоруссии и Литвы в XVI-XVIII вв.. Львов. 1957.

8.  Подозерская – Уткина Г.Ф. Третий Литовский статут(1588 г.) по рукописи Библиотеки Академии наук СССР, том 1. 1948.

9.  Абецедарский Л.С.,Перццццев В.Н., Шабуня К.И. История Белорусской ССР, том 1. Изд. Академии наук БССР. Мн. 1961.

10. Уладзімер Арлоў, Генадзь Сагановіч Гісторыя Беларусі год за годам // Беларуская Мінуўшчына.1995.№2,с.15.

11. Анатоль Цітаў Поразава – места Магдэбургскае // Беларуская Мінуўшчына.1995.№1,с.38.

III.  Тест «Короли Речи Посполитой и их деяния».

1.  У гісторыі нашай краіны назаўседы засталася гісторыя кахання сына караля Польшчы і дзяўчыны, хаця з багатай і слаўнай сям’і, але не з роду венцаносцаў. Паданні распавядаюць, што пасля яе смерці, ужо сталы мужчына запрасіў да сябе славутага чараўніка Твардоўскага, які паказваў яму ў люстэрка цень каханай(1550 г.)

а) Барбара Радзівіл і Станіслаў Гаштольд;

б) Альжбэта, дачка імператара Фердынанда І, і Жыгімонт Аўгуст