Употребление в белорусском языке синонимов, антонимов и омонимов

Сiнонiмы- блiзказначныя словы i выразы. Яны аб¢ядноýваюцца агульнасцю асноýнага значэння i адрознiваюцца адценнямi значэння або стылiстычнай афарбоýкай, а таксама  спалучальнасцю з iншымi словамi.

Прыклад: вiдны- выдатны - вялiкi - папулярны.

1.  Лiтары мiльгалi, скакалi перад вачыма, i я нiяк не мог дачытаць да канца       вядомыя радкi (А.Куляшоý).

2.   Усе цяперашнiя славянскiя мовы звычайна дзеляцца на тры групы, або галины: усходнюю, паýдневую i заходнюю.

3. Кругом круцiць завiруха, гуляе, шумiць.(М. Багдановiч)

4. Так поле, зямля прыручалi, прывязвалi да сябе чалавека. З валацужнiка, вандроýнiка ен рабiýся гаспадаром (Б.Сачанка).

5.   Ураднiцкая галава страiць складаныя планы, тчэ хiтрыя сецi, у якiх павiнна заблытацца крамола. (Я. Колас)

Антонiмы - словы одной частiны мовы з процiлеглым значэннем.

Прыклад: сяýба -уборка, добры - нядобры, далекi - блiзкi, позна - рана, ярка - цьмяна.

1. Яснае сонца праглянула скрозь цемныя хмары - дзень абяцаý быць добрым.

2.   Пад сонцам легка шчодрым i скупым, пад iм жыве i радасць i трывога, а свет стаiць спрадвеку на адным: пазнай у блiжнiм друга дарагога (Р.Баравiкова).

3.   Дзе пачатак, дзе канец, дзе iх схованы прычыны-неýсiм сцямiць i згадаць (Я.Колас).

4.   Лiтаратурная мова заýседы розьнiцца ад мовы народнай, i розьнiцца ýтой меры, у якой агулам розьнiцца культурны чалавек ад някультурнага.

5.   Ад такога жыцця не ведаю цi плакаць, цi смяяцца.

Амонiмы- аднолькавыя назвы розных прадметаý, з¢яý,дзеянняý. Лексiчныя амонiмы ýзнiкаюць у вынiку гукавога супадзення розных паводле паходжання слоý або ý вынiку разыходжання значэнняý мнагазначнага слова.

Прыклады:

1.   На першай старонцы стаяý грыф «сакрэтна».

2.   Раскiнуýшы крылы, узлятая усе вышэй i вышэй, грыф знiкаý ý нябеснай высi.

3.   Тур - гэта вельмi прыгожая, моцная, вялiкая жывелiна.

4.   Гук гонгу абъявiý аб пачатку першага тура, якiм адкрывалiся рыцарскiя спаборнiцтва.

5.   За тое што ен здрадзiý, яго пасцiгла страшная кара.

6.   Кара на дрэве патрэскалась iззяла глыбокiмi шчылiнамi.

7.   Карабль iшоý верным  курсам.

8.   Калi студэнты скончылi чацьверты курс, ý iхпачалася дыпломная практыка.

Слоýнiк прафесiйных тэрмiнаý

аксiд азоту	оксид азота
аэразоль	аэрозоль
брак	брак
вiд лiцця	вид литья
велiчыня перападу тэмператур	величина перепада температур
вокiсел	окисел
выкiд	выброс
выраб	изделие
гарачастойкасць	жаростойкость
гарачатрываласць	жаропрочность
дыфузiя	диффузия
дэфект	дефект
завiсь	взвесь
затраýка	затравка
каагуляцыя	коагуляция
канвекцыя	конвекция
канвертар	конвертер
лiнiя безперапыннага лiцця	линия непрерывного литья
лiцце какiльнае	литье кокильное
лiцце пад цiскам	литье под давлением
легiраванне	легирование
мадыфiкатар	модификатор
метал вадкi	металл жидкий
металургiя	металлургия
рэчыва	вещество
сублiмацыя	сублимация
суспензiя	суспензия
уласцiвасць	свойство

Прыклады:

1.   Аэразоль - гэта суспензiя цвердых цi вадкiх часцiнак ý паветры

Аэрозоль - это суспензия твердых или жидких частиц в воздухе.

2. Лiцце - гэта працэс атрымання адлiвак шляхам залiýкi вадкага металу ý лiцейныя формы.

Литье - это процесс получения отливок путем заливки жидкого металла в литейные формы.

3. Плаýленне - гэта пераход з крышталiчнага стану ý аморфны - з¢яýляецца адным з вiдаý фазавага пераходу  першага роду, якi характаразуецца разрыýным змяненнем аб¢ема i энтрапii.

Плавление - это переход кристаллического состояния в аморфное - является одним из видов фазового перехода  первого рода, который характеризуется разрывным изменением объема и энтропии.

4. Легiраванне - увядзенне ý вадкi сплаý легiруючых элементаý дзеля змянення будовы сплаваý i павышення фiзычных, хiмiчных цi механiчных уласцiвасцей.

Легирование - введение в жидкий сплав легирующих элементов для изменения строения сплавов и повышения физических, химических и механических свойств.

5. Малекула азоту складаецца з дзьвух трывала звязаных памiж сабой атамаý, дзеля дысацыяцыi якой патрабуецца вельмi вялiкая тэмпература i багатая колькасць энэргii.

Молекула азота складывается из двух прочно связанных  между собой атомов, для диссоциации которой требуется очень большая температура и большое количество энергии.

Литература

1.  Сучасная беларуская мова: Уводзiны. Фанетыка. Фаналогiя. Арфаэпия. Графiка. Арфаграфiя. Лексiкалогiя. Лексiкаграфiя. Фразеалогiя. Фразеаграфiя:Вучэб. Дапам./Я.М.Камароýскi, В.П.Красней, У.М.Лазоýскi i iнш.-2-е выд., дапрац. i дап.-Мн.:Выш.шк., 1995.-334 с.

2.  Беларуская мова ý таблiцах i схемах: Вучэб. Дапам. Для вучняý ст. кл. Сярэд. шк./Г.М.Валочка, Я.М.Лаýрэль, В.П.Красней i iнш.-Мн.:«Палiграфмаркет», 1997.-188с.

3.  Русско-белорусский словарь математических, физических и технических терминов/Н.Н.Костюкович, В.В.Люштик, В.К.Щербин; Под ред. Н.Н.костюковича.-Мн.:«Белоруская энцыклапедыя» имени Петруся Бровки, 1995.-512с.

4.  Беларуская мова: Вучэбн. Дапам./Э.Д.Блiнава, Н.В.Гаýрош, М.Ц.Кавалева i iнш.; Пад рэд. М.С.Яýневiча.-Мн.:Выш.шк., 1991.-351с.

Министерство образования

Республики Беларусь

Гомельский государственный технический университет

им.П.О.Сухого

Кафедра «Иностранных языков»

РЕФЕРАТ

на тему: «Употребление в белорусском языке синонимов, антонимов и омонимов»

Выполнил аспирант

       Ходосок Н. Ф.           

ГОМЕЛЬ 1998г